Boos word je niet zomaar

(Door: Annette Damman, talentcoach Licht-op-Talent)

Boos worden. Ze willen het niet, maar het gebeurt. Opeens verliezen ze hun zelfbeheersing, in de klas, op of het plein. Komen tot een woede-uitbarsting, of rennen weg. Pennen, schoenen of zelfs stoelen die door de klas vliegen. Ze rennen het schoolplein af of sluiten zich op in de toilet om er de eerste uren niet meer uit te komen. Ze worden er meestal hard op afgerekend. Het mag niet. Straf. Het kind denkt alleen maar : “Ik heb gefaald”. “Zie je wel….” Of “Ik ben niemand”.

Jezelf begrijpen werkt preventief

Voor één van mijn leerlingen zocht ik naar een manier om uit te leggen hoe het werkt. Want iets begrijpen, jezelf begrijpen, werkt altijd het best. Dan kun je er iets mee. En werkt het zelfs preventief. Dat is fijn. Hoef je ineens niet zomaar meer boos te worden. Ik kwam daarvoor een prachtig filmpje tegen; over the ‘Window of tolerance’ of in het Nederlands het “Venster van Verduren”.

Bandbreedte van goed functioneren

Bandbreedte van goed functioneren Zelf leg ik het altijd zo uit: ieder mens heeft een soort bandbreedte waarin je goed kunt functioneren. Daarbinnen kun je inspanning leveren en dan weer ontspannen. En zolang dat inspannen en ontspannen op korte of langere tijd in evenwicht blijft is er niets aan de hand.

Het wordt anders wanneer inspanning te lang aanhoudt. Er bijvoorbeeld te veel stress wordt opgebouwd en er te weinig ontspanning tegenover staat. Dan vlieg je tenslotte uit je eigen bandbreedte.
Wanneer stress het overneemt, dan schakelt het denken uit en neemt het oerbrein; het zogenoemde ‘reptielenbrein’ het over. Dan kún je niet meer denken. Zomaar. Dan kun je enkel nog primair reageren; vechten, vluchten of bevriezen.

Erkenning en begrip

Op zulke momenten verdien je dus eigenlijk erkenning en begrip. Zodat je weer tot rust kan komen. Want niemand, niemand, niemand vindt het leuk de controle over zichzelf te verliezen. Niemand laat dit expres gebeuren. Toch reageren we vaak alsof dit wel zo is. Daarmee doen we de ander tekort. Beter is het om later samen te kijken waar de stress vandaan komt.

Ik bekijk met mijn leerlingen vaak hun week. Wat dan opvalt is dat er veel kleine momenten zijn die stress opleveren gedurende de dag. Dat kan zijn dat ze lang moeten luisteren naar een uitleg die ze al snappen. Of dat ze fouten hebben gemaakt bij het rekenen, terwijl ze dit niet mogen van zichzelf. En ze dit zichzelf zwaar aanrekenen. Of omdat ze in een groepje moeten werken, terwijl ze bij die opdracht liever geconcentreerd alleen willen werken. En als er dán in de pauze ook nog iets oneerlijks gebeurt bij het voetballen, is dat net die ene druppel. Dan barst de bom.

Opbouw van stress

Ik denk dat dit voor veel kinderen en ouders herkenbare situaties zijn. Soms bouwt de stress zich op in één dag, soms ontstaat een situatie over langere tijd. Uit een ervaring in het verleden. Deze gevoelige kinderen zijn zich vaak heel erg bewust van zichzelf en van anderen, maar ook van wat hoort en niet hoort. Ze zijn vaak onbegrepen en doelwit van pesterij. Ze slaan dit op in hun systeem, en wanneer er dan iets gebeurt, haakt het aan op een herinnering en slaat de vlam in de pan.

In Corona tijd

In de Corona tijd was dit goed zichtbaar. Toen de kinderen thuis werkten of in halve groepen naar school gingen viel op dat de stress afnam. In de klas waren mindere prikkels. Thuis konden kinderen meer op eigen tempo werken, meer in eigen ritme. De lastige situaties op het plein waren er niet. Wat een heerlijke en rustige tijd was het voor sommige kinderen. Terug in de klas op volle sterkte, kwam de stress toen in volle heftigheid terug, merkte ik.

Een kind kan het niet alleen

Mijn ervaring is dat wanneer je op een neutraal moment hier samen oprecht en open over praat, er veel triggers boven tafel komen. Dat is fijn, dan kun je ze zelf leren herkennen. Je kunt stress leren voorkomen. En je kunt kijken wat er nodig is om minder stress op te bouwen. Dat kan een kind natuurlijk niet alleen; daar heeft het de omgeving, zijn ouders en leerkrachten, bij nodig.

Versterk

Wat ik zou willen aanraden? Kijk samen met een kind wat nodig is om de bandbreedte- van goed functioneren- op te rekken. Werk aan het versterken van veerkracht en zelfvertrouwen. Benoem wat er al goed gaat. Leer kinderen over wat ze al wel kunnen. Wakker het ‘groeidenken’ aan. Laat kinderen vaker opdrachten doen waar ze ‘hun ei in kwijt kunnen’, waarin ze ‘out of te box’ mogen denken. Dán haal je al zoveel stress weg. Dan voorkom je de faalervaring van boos worden.